Hiện
nay, tùy theo góc độ tiếp cận, có thể nhìn nhận đô thị thông minh ở
những khía cạnh khác nhau. Tuy nhiên, về cơ bản, có thể hiểu đô thị
thông minh là đô thị ứng dụng công nghệ để kết nối, thu thập và phân
tích thông tin của người dân và các cấp quản lý nhằm nâng cao chất lượng
sống của người dân và bảo đảm phát triển bền vững. Đây là đô thị có sự
hội tụ của hạ tầng hiệu quả, phát triển bền vững và môi trường sống thân
thiện. Đô thị thông minh còn được chia thành 6 lĩnh vực chính: cuộc
sống thông minh, quản trị thông minh, kinh tế thông minh, môi trường
thông minh, con người thông minh và giao thông thông minh. Ở đô thị này
còn có sự tích hợp của đô thị kỹ thuật số và các công nghệ, thúc đẩy sự
giao tiếp giữa các thiết bị, giữa con người và thiết bị, giữa con người
và toàn xã hội đồng thời giúp việc quản lý đô thị chặt chẽ, hiệu quả và
mang lại nhiều tiện ích cho mọi người…
Ngày
1/8/2018, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 950/QĐ-TTg phê
duyệt Đề án phát triển đô thị thông minh bền vững Việt Nam giai đoạn
2018 - 2025 và định hướng đến năm 2030. Đề án nêu mục tiêu tổng quát:
“Phát triển đô thị thông minh bền vững ở Việt Nam hướng tới tăng trưởng
xanh, phát triển bền vững, khai thác, phát huy các tiềm năng và lợi thế,
nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực; khai thác tối ưu hiệu quả tài
nguyên, con người, nâng cao chất lượng cuộc sống, đồng thời, đảm bảo tạo
điều kiện đối với các tổ chức, cá nhân, người dân tham gia hiệu quả
nghiên cứu, đầu tư xây dựng, quản lý phát triển đô thị thông minh; hạn
chế các rủi ro và nguy cơ tiềm năng; nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước
và các dịch vụ đô thị; nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế, hội nhập
quốc tế”. Một trong những quan điểm chỉ đạo đáng chú ý của Đề án này là
“lấy người dân làm trung tâm, hướng tới mục tiêu để mọi thành phần
trong xã hội có thể được thụ hưởng lợi ích, tham gia đầu tư xây dựng và
giám sát, quản lý đô thị thông minh”, hoàn toàn phù hợp với quan điểm
chung là lấy nhân dân là mục tiêu và động lực cách mạng của Đảng ta.
Thời
gian qua, TPHCM đã tập trung xây dựng Kho dữ liệu dùng chung và phát
triển hệ sinh thái dữ liệu mở; xây dựng Trung tâm Điều hành đô thị thông
minh; thành lập Trung tâm Mô phỏng và Dự báo kinh tế - xã hội; phê
duyệt Đề án thành lập Công ty CP Vận hành Trung tâm An toàn thông tin
thành phố; tổ chức triển khai thí điểm Đề án tại Quận 1 và Quận 12; ban
hành hướng dẫn mô hình triển khai đô thị thông minh cho các sở, ban,
ngành quận, huyện làm cơ sở để các đơn vị xây dựng kế hoạch triển khai…
Nghị
quyết Đại hội Đảng bộ thành phố lần thứ XI đã dành hẳn một mục nói về
“Xây dựng thành phố thông minh”, trong đó nêu rõ, triển khai đảm bảo
tiến độ Đề án xây dựng đô thị thông minh; đưa vào khai thác, vận hành có
hiệu quả Kho dữ liệu dùng chung; đầu tư hoàn thiện Trung tâm Điều hành
thông minh và Trung tâm Dự báo thuộc Đề án. Thành phố sẽ sử dụng công
nghệ dữ liệu lớn (Big Data) để hiện đại hóa, giảm chi phí và tăng chất
lượng, khả năng dự báo trong các lĩnh vực trọng yếu. Ứng dụng trí tuệ
nhân tạo (AI) vào triển khai đô thị thông minh, đô thị sáng tạo; thí
điểm ứng dụng các kết quả nghiên cứu khoa học về AI tại các trường đại
học, viện nghiên cứu vào thực tế sản xuất và xã hội. Hoàn thành và đưa
vào khai thác trung tâm điều hành du lịch thông minh của các ngành...
Có
một tiền đề hết sức quan trọng để xây dựng đô thị thông minh là phải có
con người thông minh, mà trước hết phải có đội ngũ cán bộ, đảng viên
thông minh. Xét ở nhiều khía cạnh, lực lượng cán bộ, đảng viên có thể
coi là thành phần tinh hoa của xã hội, có vai trò dẫn dắt, nêu gương đối
với nhiều nhóm dân cư khác. Do đó, không thể có đô thị thông minh nếu
không có đội ngũ cán bộ, công chức, đảng viên thông minh và có đủ năng
lực để quản lý việc xây dựng đô thị thông minh. Điều này đặt ra trách
nhiệm lớn lao đối với mỗi cán bộ, đảng viên.
Trước
hết, về nhận thức, mỗi cán bộ, đảng viên phải thấy rằng đô thị thông
minh là một xu thế tất yếu, đặc biệt trong bối cảnh TPHCM có nhiều tiền
đề để thực hiện, chứ không phải cho rằng đó là việc ở đâu xa vời hoặc
còn lâu mới tới. Từ đó, mỗi người cần tự tìm hiểu, nghiên cứu tài liệu,
nghị quyết… để có kiến thức sâu rộng về vấn đề này, góp phần vào công
tác phổ biến, tuyên truyền đến người dân. Bên cạnh đó, mỗi người cũng
cần nắm bắt các định hướng, chủ trương, kế hoạch cụ thể để xác định lộ
trình, cách thức, giải pháp thực hiện trong từng giai đoạn…
Cán
bộ, đảng viên còn cần phải có những kỹ năng tham gia cụ thể, trực tiếp
vào các hoạt động của quá trình xây dựng đô thị thông minh. Chẳng hạn,
một nội dung quan trọng trong xây dựng đô thị thông minh là chuyển đổi
số, là quá trình thay đổi từ mô hình truyền thống sang áp dụng công nghệ
mới như dữ liệu lớn (Big Data), internet cho vạn vật (IoT), điện toán
đám mây (Cloud)… nhằm thay đổi phương thức điều hành, lãnh đạo, quy
trình làm việc, văn hóa… của cơ quan, đơn vị. Tham gia trong hoạt động
này, cán bộ, đảng viên phải phân biệt chuyển đổi số với số hóa, đồng
thời phấn đấu sử dụng thành thạo internet, máy tính, các ứng dụng phổ
biến, có thể thao tác trên các thiết bị di động (lưu trữ, soạn thảo,
biên tập…) và thoát dần văn bản giấy…
Bên
cạnh đó, cán bộ, đảng viên còn phải tham gia vào quá trình vận hành của
các hoạt động liên quan đến yếu tố thông minh trong những lĩnh vực như
giáo dục, y tế, thương mại, giải quyết hồ sơ hành chính, giao thông…
Việc tham gia này không chỉ để hình thành một thói quen mới mà còn có
thể đánh giá, góp ý, đề xuất những giải pháp mới phù hợp hơn. Chẳng hạn,
hiện nay tại TPHCM, một số quận huyện mở ứng dụng “Quận… trực tuyến” để
tiếp nhận thông tin phản ánh, xử lý hồ sơ hành chính…, thì cán bộ, đảng
viên cần trực tiếp tham gia để hiểu cách vận hành và ghi nhận sự tiện
lợi hay hạn chế của nó, từ đó tham gia ý kiến để hoàn thiện hệ thống
hơn…
Ngoài
ra, trong từng cơ quan, đơn vị, cán bộ, đảng viên phải thể hiện rõ tính
tiên phong, gương mẫu trong việc nắm bắt, thực hiện các giải pháp về đô
thị thông minh trong điều kiện của cơ quan, đơn vị mình. Chẳng hạn,
nhiều cơ quan đang thực hiện quy trình xử lý văn bản bằng phần mềm và
mạng nội bộ, nên phải học cách sử dụng, thường xuyên cập nhật và cố gắng
không để trễ hạn; đồng thời, phải học cách thao tác nhanh, từ việc đánh
máy, tra cứu, scan văn bản… cho đến sử dụng các ứng dụng, kể cả việc
phát hiện sự cố, lỗi… để đề xuất xử lý. Đặc biệt, là đảng viên thì không
nên để mọi người đánh giá rằng còn thụ động, ít tiếp cận công nghệ,
chưa hòa nhập quá trình chuyển đổi số… so với quần chúng; khi đó tính
nêu gương ít nhiều giảm tính thuyết phục.
Xây
dựng đô thị thông minh là một quá trình lâu dài với các yêu cầu, đòi
hỏi mới không ngừng. Do đó, từng cán bộ, đảng viên phải liên tục cập
nhật thông tin, kiến thức, thường xuyên thực hiện các thao tác, kỹ năng
có liên quan, nhất là trong hoạt động cụ thể của mình tại cơ quan, đơn
vị.